Τον Ιανουάριο του 2011, η Ράνια πήρε τη ριψοκίνδυνη απόφαση να επεκτείνει την επιχείρησή της, μια μικρή βιομηχανία με φυτικά προϊόντα ομορφιάς στη Θεσσαλονίκη, και εκτός συνόρων. Η πρόκληση ήταν τεράστια. Τα μίτινγκ διαδέχονταν το ένα το άλλο και τα κινητά έπαιρναν φωτιά. Οι συνεργάτες της στο εξωτερικό ήταν απαιτητικοί και οι υπάλληλοί της πιο αγχωμένοι από ποτέ. Ώσπου μια μέρα η Ελληνίδα επιχειρηματίας άρχισε να δρα κάπως περίεργα: τα πρωινά έστελνε, κάθε φορά σε διαφορετικό εργαζόμενο, e-mail με το οποίο τον επαινούσε για την προσπάθειά του. Παράλληλα, παρακινούσε τους υπεύθυνους των πωλήσεων στο εξωτερικό να ενθαρρύνουν το δικό τους προσωπικό και να διοργανώνουν καθημερινές συναντήσεις για εποικοδομητικό brainstorming σε χαλαρό κλίμα. Το κόλπο φαίνεται πως έπιασε και ένα χρόνο αργότερα η Ράνια θεωρείται πια επιτυχημένη επαγγελματίας, με τα προϊόντα της να πωλούνται σε πέντε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις. Η στρατηγική της έφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Κι όμως, όλα αυτά δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσουν. Έρευνες δείχνουν πως όταν οι άνθρωποι εργάζονται σε ένα ευχάριστο κλίμα όπου επικρατεί θετική διάθεση αυξάνεται η απόδοσή τους σε όλα τα επίπεδα: παραγωγικότητα, δημιουργικότητα, δέσμευση στο καθήκον.
Δεχτειτε την πρόκληση!
Όπως εξηγεί ο Σον Άνκορ, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ιδρυτής της εταιρείας διαμόρφωσης θετικών σκέψεων Good Think Inc. και συγγραφέας του The Happiness Advantage (Το προτέρημα της ευτυχίας, εκδ. Crown Business), «οι περισσότεροι πιστεύουμε πως η επιτυχία προηγείται της ευτυχίας. Κάνουμε λάθος. Η επιτυχία είναι ένας κινούμενος στόχος: όταν καταφέρουμε κάτι, μετά θέλουμε να φτάσουμε κάτι άλλο και πάει λέγοντας. Άρα η ευτυχία που πηγάζει από την εκπλήρωση ενός στόχου είναι εφήμερη».
Για τον ίδιο η συνταγή για μια καλύτερη ζωή βρίσκεται στον αντίστροφο τρόπο σκέψης: «Όλα πρέπει να ξεκινούν από την ευδαιμονία. Όταν είμαστε αισιόδοξοι, αντιμετωπίζουμε καλύτερα τις προκλήσεις και αυτό το αποκαλώ «το πλεονέκτημα της ευτυχίας». Γεμίζοντας το μυαλό με όμορφες σκέψεις, τα πάντα γύρω μας ανθίζουν τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο». Πώς όμως μπορούμε να βρεθούμε σε αυτή την αφετηρία; Ας υποθέσουμε πως οι θετικές σκέψεις είναι κλεισμένες σε ένα μαγικό κουτί στον εγκέφαλό μας. Υπάρχει τρόπος να το ξεκλειδώνουμε όποτε αισθανόμαστε την ανάγκη;
Είναι θέμα DNA;
Τι συμβαίνει; Γιατί κάθε φορά που αισθανόμαστε ανασφαλείς, ένα μικρό γκρίζο συννεφάκι μαζεύεται πάνω από το κεφάλι μας φέρνοντας μαζί του βροχή από άσχημες σκέψεις; Για τον Ρικ Χάνσον, PhD και ιδρυτή του Wellspring Institute for Neuroscience and Contemplative Wisdom (Ινστιτούτο Νέων Κινητήριων Δυνάμεων για τη Νευροεπιστήμη και τη Στοχαστική Σοφία), ο μηχανισμός του φόβου είναι γραμμένος στο γενετικό μας κώδικα. Όπως εξηγεί ο ίδιος, «πρόκειται για μια αντίδραση στο άγχος και τον κίνδυνο, την οποία και κουβαλάμε στο DNA μας εδώ και πολλά εκατομμύρια χρόνια. Εκείνη η ίδια νευροορμονική χημεία που μας κρατούσε μακριά από τα πεινασμένα λιοντάρια ξυπνά μέσα μας κάθε φορά που νομίζουμε πως απειλείται η εργασία ή η προσωπική μας ζωή. Και αν οι πρόγονοί μας επιστράτευαν αυτό το ένστικτο για να σωθούν, εμείς χρησιμοποιώντας το οδηγούμαστε σε λανθασμένες αποφάσεις».
Για τη Σόνια Λιουμπομίρσκι, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και συγγραφέα του μπεστ σέλερ The How of Happiness: A New Approach to Getting the Life You Want (Ο τρόπος της ευτυχίας: Μία νέα προσέγγιση για να αποκτήσετε τη ζωή που θέλετε, εκδ. Penguin Press), πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την προδιάθεσή μας για την ευτυχία. Η ίδια σημειώνει: «Η ροπή κάθε ατόμου προς την ευημερία είναι μια εύπλαστη ιδιότητα. Ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε με τους άλλους οδηγεί σε σημαντική αύξηση της ευτυχίας και των πιθανοτήτων επιτυχίας».
Δράση και αντίδραση
Tο κλειδί για την ευτυχία μας το κρατάμε οι ίδιοι! Σύμφωνα με έρευνες πάνω στη νευροπλαστικότητα -την ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει ακόμη και όταν είμαστε ενήλικες-, αποδεικνύεται πως όταν αποκτάμε καινούριες συνήθειες αλλά και δεσμούς, δημιουργούμε νέες νευρικές συνάψεις (συναπτογένεση) και νευρώνες (νευρογένεση).
Σύμφωνα με τη θεωρία του Ντάνιελ Σίγκελ, καθηγητή ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του UCLA, την οποία και αναπτύσσει στο μπεστ σέλερ The Mindful Brain: Reflection and Attunement in the Cultivation of Well-Being (O εγκέφαλος που γνωρίζει: Ο προβληματισμός και ο συντονισμός στην καλλιέργεια της ευημερίας, εκδ. WW Norton & Company), το ανθρώπινο μυαλό μπορεί να αλλάζει τη δομή και τη λειτουργία του όταν επεξεργάζεται πρωτόγνωρα ερεθίσματα και εμπειρίες. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται νευροπλαστικότητα: καινούριες πληροφορίες διεγείρουν την προσοχή και ενεργοποιούν γονίδια που παράγουν πρωτεΐνες, οι οποίες με τη σειρά τους οδηγούν στη γένεση νέων συνάψεων και νευρώνων.
Από την άλλη, ο νευροεπιστήμονας Τζο Ντισπέντζα στο εκδοτικό hit Evolve your Brain: The Science of Changing your Mind (Εξελίξτε τον εγκέφαλό σας: Η επιστήμη της αλλαγής του μυαλού, εκδ. HCI) αναφέρει: «Αν ο στόχος της μάθησης είναι να θυμηθούμε μία πληροφορία κάποια στιγμή αργότερα, τότε η εμπειρία -με τη μορφή επεισοδιακής μνήμης η οποία συνδέεται με αποθηκευμένες πληροφορίες στο νεοφλοιό (την έδρα της σκέψης)- μπορεί να δουλέψει για εμάς. Όταν λέμε «επεισοδιακή μνήμη», εννοούμε το είδος της μνήμης που συνδέεται με τα βιώματά μας. Διάφορα γεγονότα τα οποία ζούμε και εμπλέκουν ανθρώπους και καταστάσεις σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο είναι πολύ πιθανό να αποθηκευτούν ως αναμνήσεις που καταγράφονται στο μυαλό μας, τις αισθήσεις και το σώμα μας. Κάθε νέο ερέθισμα πυροδοτεί τους νευρώνες του εγκεφάλου και τους αναδιοργανώνει. Αυτόματα έχουμε τεράστια απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών σε όλες σχεδόν τις περιοχές του εγκεφάλου. Καινούρια συναπτικά νευρολογικά συστήματα δημιουργούνται στο μυαλό για να καταχωρίσουν τα νέα δεδομένα. Στο τέλος κάθε εμπειρίας γεννιούνται κάποια συναισθήματα, τα οποία δεν είναι τίποτε άλλο παρά χημικές αναμνήσεις». Άρα, όσο περισσότερες εμπειρίες έχουμε, τόσο εντονότερη δραστηριότητα αναπτύσσεται στον εγκέφαλό μας, κρατώντας τον σε συναισθηματική εγρήγορση. Τελικά το δώρο της θετικής σκέψης υπάρχει σε όλους. Αυτό που μένει είναι να βρούμε τον τρόπο να λύσουμε τη γυαλιστερή του κορδέλα...
Tα 3 βασικα σημεια
Υπάρχουν τρόποι που μας εμποδίζουν να πέσουμε στην παγίδα των αρνητικών σκέψεων. Τέσσερις ειδικοί μάς δίνουν τις συμβουλές τους:
Πολεμήστε την παράνοια με προγραμματισμό
Φανταστείτε πως βρίσκεστε σε ένα σκάφος. Έχετε έναν προορισμό αλλά κάποιες φορές αναγκάζεστε να αλλάξετε πορεία, μέχρι να φτάσετε στον τελικό σας στόχο. Όποτε συμβαίνει κάτι τέτοιο, πρέπει να διαθέτετε ένα εναλλακτικό σχέδιο. Αυτή η οπτική θα είναι η άγκυρα που θα εμποδίσει τα κύματα των αμφιβολιών να σας παρασύρουν μακριά. Πρέπει να συνεχίζετε να προχωράτε ακόμη και όταν ορθώνονται μπροστά σας τεράστια κύματα. Για την ψυχολόγο Μάρσια Ρέινολντς, δημιουργό του βιβλίου Outsmart your Brain: How to Make Success Feel Easy (Ξυπνήστε το μυαλό σας: Πώς να κάνετε την επιτυχία εύκολη υπόθεση, εκδ. Covisioning), η στρατηγική είναι απλή: «Σε περίπτωση που έχετε βαλτώσει στην εργασία σας, μην κολλάτε σε εκείνα που σας ρίχνουν ψυχολογικά. Σκεφτείτε όλα όσα έχετε καταφέρει. Μιλήστε με κάποιον ή αναρωτηθείτε γιατί αισθάνεστε τόσο εύθραυστη. Να θυμάστε πως δεν είστε αδύναμη».
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η Σοφία Κλώτσα, σύμβουλος επικοινωνίας, ψυχολόγος, life coach και συγγραφέας του βιβλίου Η Απόφαση της Ευτυχίας (εκδ. Καστανιώτη). Όπως σημειώνει η ίδια, «οτιδήποτε θέλουμε στη ζωή μας χρειάζεται κάποιο πλάνο. Αυτό ισχύει για τα πιο μικρά πράγματα, αλλά και για τα πιο σημαντικά». Τι προτείνει, λοιπόν;
A. ΦΤΙΑΞΤΕ ΕΝΑ ΑΡΧΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΣΑΣ
Το πρόγραμμά σας πρέπει να έχει χρονικό όριο και να είναι εφικτό. Σκεφτείτε αναλυτικά αυτό που θέλετε ή καταγράψτε στο χαρτί τα βήματα που θα ακολουθήσετε.
Β. ΟΠΤΙΚΟΠΟΙΗΣΤΕ ΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΣΑΣ
Δείτε τους μπροστά σας. Αν, για παράδειγμα, θέλετε να γίνετε πιο δυναμική στο χώρο της εργασίας σας, φανταστείτε τον εαυτό σας να μιλάει και να συμπεριφέρεται με αυτοπεποίθηση.
Γ. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΘΕΙΤΕ
Όσο καλά σχέδια και να οργανώσετε στο μυαλό σας και όσο και να τα βλέπετε με τη δύναμη της σκέψης, αν δεν περάσετε στη δράση, δεν θα καταφέρετε τίποτα. Κάντε συγκεκριμένα βήματα που θα σας οδηγήσουν στο στόχο.
Σταματήστε και μυρίστε τον καφέ...
Όπως σημειώνει ο νευροψυχολόγος Ρικ Χάνσον στο βιβλίο Buddha’s Brain The Practical Neuroscience of Happiness, Love and Wisdom (Ο νους του Βούδα: Πρακτική νευροεπιστήμη για ευτυχία, αγάπη και σοφία, εκδ. New Harbinger), «με το να αγνοούμε τα άσχημα ερεθίσματα, εκπαιδεύουμε το μυαλό μας να γίνει πιο δεκτικό στις ευχάριστες πληροφορίες. Όταν παρατηρείτε κάτι όμορφο πάνω σε εσάς ή σε κάποιον άλλον, μείνετε εκεί για τουλάχιστον 10΄΄. Μπορεί αυτές οι παρατηρήσεις να είναι απλές, του στυλ, «O ήλιος λάμπει» ή «Σήμερα ο καφές μυρίζει πολύ όμορφα», αλλά κάντε το πολλές φορές μέσα στη μέρα και θα νιώσετε συναισθηματική ανάταση».
Εξαφανίστε τη μηχανή ανακάλυψης σφαλμάτων
Στο βιβλίο The Blame Game (Το παιχνίδι της ευθύνης, εκδ. Free Press), ο σύμβουλος ζωής Μπεν Ντάτνερ εξηγεί: «Για τους περισσότερους ο φόβος της ρίψης ευθυνών πάνω τους είναι μεγαλύτερος από την προσδοκία της επιβεβαίωσης. Αυτό σημαίνει πως στην προσπάθειά μας να αποφύγουμε το ρίσκο, κάνουμε λανθασμένες -ή και καθόλου- επιλογές. Στη δουλειά σας ή σε άλλες κοινωνικές δραστηριότητες, βάλτε τα δυνατά σας και δημιουργήστε μια ατμόσφαιρα στην οποία οι άνθρωποι δεν θα φοβούνται να εκφραστούν ελεύθερα».
Το σχέδιο του Σον Άνκορ
Όπως τονίζει ο Αμερικανός ειδικός, «η εξάσκηση του μυαλού δεν διαφέρει και πολύ από την εκγύμναση των μυών στο γυμναστήριο. Κάνοντας μία άσκηση την ημέρα, μέσα σε τρεις κιόλας εβδομάδες μπορούμε να δούμε θεαματικά αποτελέσματα. Οι ομάδες που παρακολουθώ στα εργαστήριά μου είναι συνήθως επαγγελματίες που έχουν φτάσει σε τέλμα και δεν αποδίδουν στην εργασία τους. Τους ζητώ, λοιπόν, να επιλέξουν μία από τις παρακάτω πέντε προτάσεις που σχετίζονται με τη θετική αλλαγή:
Σημειώστε τρία πράγματα για τα οποία νιώθετε ευγνώμονες. Τι δεν θα θέλατε να αλλάξετε ποτέ στη ζωή σας;
Γράψτε ένα μήνυμα γεμάτο θετικά στοιχεία στη σελίδα κάποιου φίλου σας σε site κοινωνικής δικτύωσης. Επιλέξτε εκφράσεις τις οποίες όταν διαβάσει ο ίδιος θα νιώσει καλύτερα.
Κάντε διαλογισμό στο γραφείο σας για 2΄. Κλείστε τα μάτια και ακούστε το σώμα σας. Απομονώστε τους ήχους γύρω σας και εστιάστε στον εαυτό σας, τα συναισθήματα, τις ανάγκες σας.
Γυμναστείτε για 10΄. Κάντε κοιλιακούς, βαράκια, πουσάπ ή ό,τι άλλο σάς ευχαριστεί και σας βοηθά να εκτονωθείτε.
Σε 2΄ περιγράψτε σε ένα ημερολόγιο την πιο σημαντική εμπειρία που είχατε το προηγούμενο 24ωρο».
Κι όμως, όσο απλές και αν φαίνονται αυτές οι λύσεις, όταν εφαρμόζονται καθημερινά για είκοσι περίπου μέρες, κάνουν θαύματα.
Ο Σον Άνκορ τονίζει: «Το Δεκέμβριο του 2008 πραγματοποίησα ένα τεστ με βάση τα παραπάνω προπονώντας μια ομάδα οικονομολόγων από το Νιου Τζέρσεϊ. Αυτό που είδα μόλις τελείωσε η δοκιμασία τους ήταν ότι βελτιώθηκε σημαντικά ο τρόπος ζωής τους, ενώ αυξήθηκε κατά πολύ η αυτοπεποίθησή τους και η ικανοποίηση που λάμβαναν από την καθημερινότητά τους. Αυτόματα η καλή τους διάθεση είχε αντίκτυπο και στη δουλειά τους: έγιναν πιο ευρηματικοί και παραγωγικοί».
Δώδεκα μικρά κόλπα για την ενισχυση της καλής διάθεσης
1. Μετρήστε τα όμορφα πράγματα γύρω σας: εκφράστε την ευγνωμοσύνη για αυτά που έχετε ή εξωτερικεύστε την εκτίμησή σας σε ένα ή περισσότερα άτομα τα οποία δεν έχετε ευχαριστήσει ποτέ.
2. Καλλιεργήστε την αισιοδοξία σας: κρατήστε ένα ημερολόγιο στο οποίο θα καταγράφετε το καλύτερο δυνατό μέλλον που φαντάζεστε για τον εαυτό σας. Παράλληλα μπορείτε να εξασκηθείτε για να μάθετε να βλέπετε την καλή πλευρά της κάθε κατάστασης.
3. Μην το παρακάνετε και μη συγκρίνετε τον εαυτό σας με τους άλλους: χρησιμοποιήστε στρατηγικές. Μη στέκεστε συνέχεια σε προβλήματα και μην μπαίνετε σε διαδικασία να αξιολογήσετε αν υπερέχετε ή αν υστερείτε από τους γύρω σας.
4. Κάντε πράξεις καλοσύνης: να προσφέρετε σε άλλους, φίλους ή αγνώστους, άμεσα ή ανώνυμα, αυθόρμητα ή προγραμματισμένα.
5. Μην αμελείτε τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Να φροντίζετε τις σχέσεις σας: αν πιστεύετε πως έχετε αμελήσει το σύντροφό σας ή ένα άτομο από την οικογένειά σας, επενδύστε χρόνο και ενέργεια στην επανασύνδεσή σας.
6. Να κάνετε πράγματα που σας διασκεδάζουν: τρέξτε στο πάρκο, πηγαίνετε στον κινηματογράφο, στο γυμναστήριο, πιείτε έναν καφέ με μια φίλη που έχετε να δείτε καιρό.
7. Απολαύστε τις χαρές της ζωής: να δίνετε προσοχή και να αντλείτε ικανοποίηση από τα μικρά πράγματα της ζωής, μέσα από τη σκέψη, το γράψιμο, την ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων με τους άλλους.
8. Δεσμευτείτε με τα όνειρά σας: βάλτε έναν, δύο ή τρεις στόχους, αφιερώστε τους χρόνο και επιμείνετε μέχρι να τους κατακτήσετε.
9. Βρείτε το δικό σας κόλπο, ώστε να αντιμετωπίζετε καταστάσεις ή πρόσωπα που σας προκαλούν άγχος και σας γεννούν δυσάρεστα συναισθήματα
10. Μάθετε να συγχωρείτε: κρατήστε ημερολόγιο στο οποίο θα εκφράζετε την οργή και την αγανάκτησή σας για ένα ή περισσότερα άτομα που σας έχουν αδικήσει.
11. Εξασκήστε την πνευματικότητά σας: μελετήστε βιβλία που θα διευρύνουν τους ορίζοντές σας.
12. Αγαπήστε το σώμα σας: φροντίστε το με καθημερινή άσκηση, κάντε διαλογισμό και βρείτε αφορμές για να χαμογελάτε πιο συχνά.
