Αντίθετα, η φοβία δεν σχετίζεται με αντικειμενικό παράγοντα. Δεν υπάρχει αντικειμενικός κίνδυνος, ή έστω είναι ελάχιστος σε αναλογία με τον πανικό μας. Η φοβία, λοιπόν, είναι κατά κάποιον τρόπο «αδικαιολόγητη», αφού επί παραδείγματι, κάποιος έχει φοβία να μην πέσει το αεροπλάνο, ενώ οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο είναι λιγότερες από μια στο εκατομμύριο.
Πώς δημιουργούνται οι φοβίες;
Δεν γνωρίζουμε 100% πώς προκύπτει η φοβία, αλλά σύμφωνα με την ψυχοδυναμική προσέγγιση, είναι αποτέλεσμα της ανάγκης του οργανισμού να μειώσει το άγχος του.
Με άλλα λόγια, έχουμε φοβίες για να μην έχουμε άγχος. Παράδοξο δεν ακούγεται; Ο άνθρωπος έχει διάχυτο άγχος που ενοχλεί την ψυχική του ισορροπία, καθώς δεν γνωρίζει από πού προέρχεται. Έτσι, προσπαθεί να το μειώσει, μετατρέποντάς το σε κάτι συγκεκριμένο, άρα και αντιμετωπίσιμο. Εν ολίγοις, ο άνθρωπος ασυνείδητα επικεντρώνει την φοβία σε ένα τυχαίο αντικείμενο ή κατάσταση, ώστε να έχει κάτι απτό να αντιμετωπίσει.
Γράφει η Γιώτα Ταμτάμη
Το αντικείμενο της φοβίας δεν συνδέεται απαραίτητα με κάποιον αντικειμενικό παράγοντα, όπως για παράδειγμα μια τραυματική εμπειρία. Μεταφέρουμε το άγχος μας στο φοβικό αντικείμενο, που πιθανώς είναι άσχετο με τις εμπειρίες μας.
Άλλες ψυχολογικές προσεγγίσεις κάνουν λόγο για κληρονομικό υπόβαθρο των φοβιών, καθώς συναντώνται συχνά άτομα της ίδιας οικογένειας τα οποία «μοιράζονται» την ίδια φοβία. Αυτό, όμως, μπορεί να συμβαίνει λόγω ταύτισης του παιδιού με τον γονέα και όχι εξαιτίας των γενετήσιων παραγόντων.
Φοβίες και καθημερινότητα
Τελικά, κινδυνεύουν στην ουσία οι φοβικοί; Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι οι καθημερινές πρακτικές συνέπειες της φοβίας.
Ο οργανισμός του ανθρώπου προσπαθεί με την φοβία να μειώσει το άγχος, αλλά στην πραγματικότητα ίσως κάνει τα πράγματα χειρότερα, δημιουργώντας πρακτικά προβλήματα. Σκεφτείτε κάποιον με κλειστοφοβία που μένει στον 5ο όροφο και αναγκάζεται να κουβαλά καθημερινά τα ψώνια του ανεβαίνοντας τις σκάλες.
Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι οι φοβίες διακρίνονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:
Κοινωνική Φοβία: Φόβος εξευτελισμού ή αμηχανίας σε κοινωνικές καταστάσεις ή σε περιπτώσεις που το άτομο θα εκτεθεί μπροστά σε ακροατήριο.
Αγοραφοβία: Φόβος να είναι κανείς σε μέρη ή καταστάσεις από όπου η φυγή μπορεί να είναι δύσκολή, ή καταστάσεις στις οποίες το άτομο μπορεί να βρεθεί σε δύσκολη θέση ή αβοήθητο να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα του πανικού. Η συγκεκριμένη φοβία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την διαταραχή πανικού.
Ειδική Φοβία: Φόβος συγκεκριμένων καταστάσεων ή αντικειμένων. Η πιο συνηθισμένη μορφή ειδικής φοβίας, είναι η φοβία για τα ζώα ενώ άλλες μορφές ειδικής φοβίας είναι η κλειστοφοβία και η ακροφοβία.
Τα συμπτώματα που συνοδεύουν συνήθως τις φοβίες είναι: Αισθήματα φόβου, πανικού, τρόμου, φρίκης, ταχυκαρδία, δύσπνοια, τρέμουλο και μια ακατανίκητη επιθυμία γρήγορης απομάκρυνσης και αποφυγής από την κατάσταση που προκαλεί τη φοβία . Οι αντιδράσεις του ατόμου είναι αυτόματες, εκτός ελέγχου και στην ουσία κυριαρχούν στις σκέψεις του και δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει με ευκολία ή να τις κατανικήσει ενώ συμβαίνει πολλές φορές το άτομο να λαμβάνει ακραία μετρά για την αποφυγή του φοβικού ερεθίσματος.
Η αιτιολογία για την ανάπτυξη των φοβιών δεν έχει αποσαφηνιστεί. Η έναρξη μιας φοβίας μπορεί να συνδεθεί με ένα τραυματικό γεγονός. Συχνά όμως δεν υπάρχει ένας τέτοιος συσχετισμός, ή εάν υπάρχει μπορεί να μην γίνεται αντιληπτός.
Αποτελεσματική θεραπευτική απάντηση για να μπορέσει το άτομο να ξεπεράσει τον φοβικό αντίκτυπο είναι να βοηθηθεί προκειμένου να αναλογιστεί τις αιτίες που οδήγησαν στην φοβία και μέσω τις εκλογίκευσης να αμβλύνει τις ακραίες αντιδράσεις στο ερέθισμα ή την κατάσταση, ταυτόχρονα βοηθάται το άτομο από τον ειδικό να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα αισθήματα τρόμου και πανικού που βιώνει λόγω της φοβίας.
*η Γιώτα Ταμτάμη είναι ψυχολόγος, απόφοιτη τμήματος Ψυχολογίας Παν/μίου Κρήτης, Μ.Sc. Κοινωνιολογίας Παν/μίου Αιγαίου. Υπεύθυνη του προγράμματος Σχολές Γονέων στο νομό Λέσβου.
Εργάζεται στο ιδιωτικό της γραφείο που βρίσκεται στην οδό Θεοδώρου Αλκαίου 6,πλησίον ναού Αγίου Ιωάννη Καλυβίτη, Μυτιλήνη
Τηλ. επικοινωνίας:6945199064
*Η Γιώτα Ταμτάμη αρθρογραφεί στο «htpps://www.lesvosreport.gr» κάθε Πέμπτη.
