Δεν μπορεί να κοιμηθεί, δεν έχει όρεξη να φάει, είναι αφηρημένο... το παιδί σας είναι ερωτευμένο! Η λάμψη στο βλέμμα του το προδίδει κι εσείς για πρώτη φορά θα πρέπει να συμβιβαστείτε με την ιδέα ότι μεγαλώνει και αναπόφευκτα θα απομακρυνθεί από κοντά σας. Τα συναισθήματά του αλλάζουν κατεύθυνση, οι γονείς δεν είναι πια το επίκεντρο της ζωής του, ιδίως όταν ο εξωτερικός κόσμος αρχίζει να έχει σημαντική επίδραση επάνω του. Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο για τον ψυχισμό των παιδιών και οι γονείς εύκολα μπορεί να παρασυρθούν σε λάθη. Πώς να συμπεριφερθούν, λοιπόν, μπροστά στο πρώτο ερωτικό σκίρτημα του παιδιού τους;
Είναι σημαντικό να μην:
αστειευτούν μαζί του
υποτιμήσουν την κατάσταση
Επιχειρήσαμε –με τη βοήθεια των επιστημονικών συνεργατών μας- να κατανοήσουμε περισσότερα πράγματα για τον έρωτα των παιδιών, με βάση την κάθε ηλικία στην οποία εκδηλώνεται και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.
Χτυποκάρδια στο... νηπιαγωγείο!
Τις μεγαλύτερες πιθανότητες για να ερωτευθεί κανείς τις έχει όταν μπαίνει σ' ένα καινούργιο περιβάλλον. Ακόμη και τα μικρά παιδιά, λοιπόν, ερωτεύονται όταν ξεκινούν να πηγαίνουν σχολείο, στον παιδικό σταθμό (στα 3 τους χρόνια) ή στο δημοτικό (6 χρονών). Ο παιδικός έρωτας είναι ένα πραγματικό ερωτικό σκίρτημα. Εκδηλώνεται με ταχυκαρδία, κοκκίνισμα, επιθυμία του άλλου. Διαφέρει από τον ενήλικο έρωτα επειδή δεν υπάρχει σεξουαλική επιθυμία και το παιδί δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα ζευγάρι, το οποίο αντιπαραβάλλεται με τους γονείς. Πρόκειται για απλές συμπάθειες, όπου ο έρωτας και η αγάπη, όπως τα αντιλαμβανόμαστε συνήθως, δεν υφίστανται ιδιαίτερα.
Σαν τη μαμά και το μπαμπά
Τι είναι αυτό που προκαλεί τόσο έντονα συναισθήματα στα παιδιά, ώστε χάνουν το μυαλό τους για κάποιον άλλο; Η απάντηση είναι ότι σε κάθε ηλικία τα παιδιά έχουν την τάση να μιμούνται τους γονείς τους. Η μητέρα είναι το πρότυπο της ενήλικης γυναίκας κι ο πατέρας είναι αντίστοιχα το αρσενικό μοντέλο. Η μαμά αγαπάει τον μπαμπά, επομένως και η κόρη αναπόφευκτα θα τον αγαπήσει. Πρόκειται για το περίφημο σύμπλεγμα της Ηλέκτρας, το οποίο αργά ή γρήγορα αφορά όλα τα κοριτσάκια. Επιπλέον, τα παιδιά βλέπουν τους γονείς τους ως το ιδανικό και τους θαυμάζουν απεριόριστα. Σ' αυτή την περίπτωση, αντί να αστειεύεστε με το παιδί που «ερωτεύεται» το γονιό του, καλύτερα τραβήξτε αλλού την προσοχή του.
Υπάρχει πάντα κάποιο αγοράκι ή κοριτσάκι που συγκεντρώνει αρετές για να παρακινήσει το ενδιαφέρον του. Ένα φιλαράκι που το κρατάει απ' το χέρι είναι για το παιδί ένα είδος συμμάχου, που το κάνει να νιώθει πιο: δυνατό και πιο σίγουρο για τον εαυτό του. Μπορεί ο «σύμμαχος» αυτός να τύχει να είναι του ίδιου φύλου. Δεν είναι ανησυχητικό, καθώς, οι σεξουαλικές ορμές δεν υφίστανται ακόμη σ' αυτά τα είδη σχέσεων.
Το Οιδιπόδιο σύμπλεγμα
Πήρε το όνομά του από τον Οιδίποδα της τραγωδίας του Σοφοκλή, που σκοτώνει τον πατέρα του και παντρεύεται τη μητέρα του. Υποδηλώνει το σύμπλεγμα συναισθημάτων που χαρακτηρίζουν το δεσμό μητέρας – γιου. Όλα τα αγοράκια αγαπούν στοργικά τη μητέρα τους και δηλώνουν ότι θέλουν να την παντρευτούν όταν μεγαλώσουν. Δεν είναι μόνο λόγια: όπως και ο Οιδίποδας, κάθε αγόρι επιθυμεί να αντικαταστήσει τον πατέρα, να του πάρει το ρόλο. Μεταξύ 3 και 5 ετών (όταν το σύμπλεγμα φτάνει στο αποκορύφωμά του) τα αγοράκια αναπτύσσουν λίγο – πολύ μια έκδηλη εχθρικότητα απέναντι στον πατέρα. Για να προστατευθεί από τη στενοχώρια που του προκαλούν τέτοια αντικρουόμενα συναισθήματα (αγάπη – μίσος) το παιδί μεταθέτει τα πιο έντονα αισθήματά του στη μητέρα. Το σύμπλεγμα αυτό παραμένει κρυμμένο για μία μακρά περίοδο (6-12 ετών) για να επανεμφανιστεί κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Το σύμπλεγμα λύνεται (μερικώς ή πλήρως) με την ταύτιση με την πατρική φιγούρα και την απάρνηση της μητέρας, την οποία ξαναβρίσκει στη γυναίκα - σύντροφο που επιλέγει στην ενήλικη ζωή του. Η λύση εξαρτάται από τη δομή κάθε προσωπικότητας και τον προσανατολισμό των επιθυμιών.
Και... εκείνο της Ηλέκτρας
Το σύμπλεγμα αυτό «βαφτίστηκε» από άλλη τραγική ηρωίδα, την Ηλέκτρα, που σκότωσε τη μητέρα της επειδή ήταν η δολοφόνος του πατέρα της. Ο ψυχαναλυτής Έρικ Γιουνγκ το υιοθέτησε στις αναλύσεις του για να εξηγήσει το αντίστοιχο του Οιδιπόδιου συμπλέγματος στο θηλυκό, με μια διαφοροποίηση. Το κοριτσάκι λατρεύει τον πατέρα και θεωρεί τη μητέρα αντίζηλο. Ωστόσο, το πρώτο αντικείμενο αγάπης και για τα κοριτσάκια είναι η μητέρα. Μόνο σταδιακά (στα 3 περίπου χρόνια) η προσοχή μετατίθεται προς τον μπαμπά, για να στραφούν αργότερα πάλι προς τη μητέρα, κατά τη διαδικασία της ταύτισης.
Στο Δημοτικό
Στα σχολικά χρόνια, η ανάγκη για συναισθηματική ανταλλαγή μπορεί να προέλθει και από τη συνειδητοποίηση της μοναξιάς απ' το ίδιο το παιδί. Το να βρει κάποιον με τον οποίο να μοιράζεται καθημερινές εμπειρίες, δυσκολίες και να νιώθει αλληλεγγύη, μπορεί να αποβεί πολύ σημαντικό. Χαρακτηριστικό των παιδιών του δημοτικού είναι ένας καρδιακός φίλος/ φίλη με τον οποίο:
- ανταλλάσσουν μυστικά, δωράκια, φροντίδες
- αντιμετωπίζουν την υπόλοιπη τάξη με περισσότερη δύναμη
Αν ο «σύμμαχος» αυτός είναι διαφορετικού φύλου, οι μεγαλύτεροι αστειεύονται ότι είναι ερωτευμένα. Το παιδί προσαρμόζεται σ' αυτό το ρόλο, παριστάνει το μεγάλο και μπερδεύει αυτή την εμπειρία μ' ένα είδος επιπόλαιου έρωτα. Για να προστατεύσει τα ευαίσθητα συναισθήματά του από τις επεμβάσεις των μεγάλων, προτιμά να το κρατά μυστικό και στις πολύ ευθείες ερωτήσεις απαντά με αμηχανία.
Στο Γυμνάσιο
Το πέρασμα από την παιδική στη νεανική ηλικία σηματοδοτείται στο Γυμνάσιο. Στην ηλικία των 12 το παιδί εισέρχεται στην κοινωνία της νεολαίας, που είναι γεμάτη από μουσική, πρότυπα, αξίες, σταρ. Οι νεαρές κοπέλες αρχίζουν να κοιτάζουν αγόρια μεγαλύτερης ηλικίας και ορισμένες παθιάζονται πολύ με διασημότητες, κυρίως τραγουδιστές. Συνήθως, σ' αυτή την ηλικία, ένα αγόρι είναι ακόμη παιδί, ενώ το κορίτσι μπορεί να είναι κιόλας δεσποινίδα. Αν και μικρή, πειραματίζεται με τις πρώτες της επιθυμίες. Δεν είναι πια η ίδια, κλείνεται στο δωμάτιό της, γράφει ημερολόγιο και αισθάνεται μεγάλη. Ίσως έχει ήδη ένα ταίρι και παριστάνει την ερωτευμένη. Οι μαμάδες είναι συνήθως πιο ανεκτικές και πρόθυμες να δεχθούν εκμυστηρεύσεις. Σε αντίθεση με τους πατεράδες, που αντιδρούν με θυμό και αδυναμία κατανόησης. Κάνουν πολλές ερωτήσεις, προκειμένου να βεβαιωθούν ότι η κόρη δεν έχει εμπειρίες που δεν αρμόζουν στην ηλικία της. Σίγουρα, ο κίνδυνος υφίσταται, ωστόσο η μετατροπή των γονιών σε ανακριτές αντί για θετικά αποτελέσματα μπορεί να οδηγήσει στην απόλυτη σιωπή της νεαρής.
Στο Λύκειο
Μεταξύ 14-16 ετών για τις κοπέλες και 15-18 ετών για τα αγόρια είναι η ηλικία που δημιουργούνται οι εφηβικοί έρωτες, οι οποίοι είναι συχνά:
- έντονοι, επειδή οι έφηβοι είναι πιο αυτόνομοι και γνωρίζουν πώς να αντιστέκονται στον κόσμο των ενηλίκων
- σύντομοι, επειδή βρίσκονται στην αναζήτηση της δικής τους ταυτότητας και μέσω της σχέσης επιθυμούν την επιβεβαίωσή τους. Γι' αυτό δεν είναι πολύ διατεθειμένοι να προσαρμοστούν στις επιθυμίες του άλλου και τα ερωτικά συναισθήματα συχνά διακόπτονται απότομα.
Στην αναζήτηση της ενήλικης προσωπικότητάς τους, οι έφηβοι πειραματίζονται με διαφορετικούς ρόλους. Κάθε προσωπικότητα που «δοκιμάζουν» τους κάνει να ερωτεύονται έναν ορισμένο τύπο συντρόφου, τον οποίο εγκαταλείπουν μόλις «αλλάζουν» προσωπικότητα. Σ' αυτή την ηλικία οι κοπέλες έχουν την τάση να ερωτεύονται νεαρούς μεγαλύτερους από εκείνες, κάτι που προκαλεί στα συνομίλικά τους αγόρια μεγάλες απογοητεύσεις.
Εκτός ελέγχου
Οι έφηβοι δεν μπορούν να ελέγξουν τις ενστικτώδεις ορμές τους κι αυτό δημιουργεί προβλήματα. Θέλουν να απελευθερωθούν από την εξάρτηση των γονιών, αλλά τους είναι δύσκολο να κατανοήσουν τις σεξουαλικές τους παρορμήσεις και να τις συντονίσουν με την πραγματικότητα. Από τη μία εξιδανικεύουν το σύντροφό τους κι από την άλλη έρχονται σε σύγκρουση με τους γονείς, που δεν καταλαβαίνουν ότι γι' αυτούς ο έρωτας είναι το παν.
Πώς να συμπεριφερθεί ένας γονιός που βλέπει το νεαρό ακόμη παιδί του να χάνει τα μυαλά του από έρωτα; Το παν είναι να μην τραγικοποιείται η κατάσταση. Βοήθεια στην ωρίμανση ενός παιδιού σημαίνει να του επιτρέπεται να κάνει ακόμη και λάθη, να έχει τις εμπειρίες του. Ο σωστός γονιός πρέπει να εποπτεύει και να είναι εκεί, όταν τον έχουν ανάγκη, χωρίς να επεμβαίνει στις επιλογές του παιδιού. Η κατάλληλη συμπεριφορά είναι η συγκατάβαση, χωρίς αυτό να σημαίνει αποδοχή με οποιοδήποτε κόστος. Οι έφηβοι έχουν ανάγκη από εξουσία και κάποιες απαγορεύσεις τους κάνουν καλό.
Το δράμα της μαμάς
Όταν ο μεγάλος πια γιος ερωτεύεται, η μητέρα βιώνει ένα μικρό δράμα. Μεταξύ γιου και μητέρας υπάρχει μία πολύ ιδιαίτερη σχέση, καθώς θεωρείται ο μοναδικός άντρας που μια μητέρα μπορεί να αγαπήσει ολοκληρωτικά και απεριόριστα. Δεν υπάρχει λόγος να αισθάνεται παραγκωνισμένη, ούτε να τα βάφει μαύρα. Η αγάπη για τους γονείς – με τις απαραίτητες προσαρμογές- υφίσταται για πάντα.
Υπάρχουν μητέρες, οι οποίες αισθάνονται σαν χαμένες όταν ο γιος τους απομακρύνεται. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε εκείνες που έχουν εναποθέσει στο ρόλο της μητέρας υπερβολικές προσδοκίες, είτε λόγω ενός δυστυχισμένου γάμου, είτε λόγω μιας ζωής άνευ περιεχομένου. Ωστόσο, το «επάγγελμα» του γονιού είναι σαν ένα συμβόλαιο, που έχει έναν όρο: σε ένα ορισμένο στάδιο θα πρέπει να ξέρει να κάνει πέρα, ακόμη κι αν του είναι δύσκολο.
Με διακριτικότητα και κατανόηση
Η ηλικία της σεξουαλικής ωρίμανσης
Σύμφωνα με τον Σίγκμουντ Φρόιντ, στην περίοδο της εφηβείας, η οποία χαρακτηρίζεται από συναισθηματισμό και σεξουαλικότητα, αρχίζει το γενετήσιο στάδιο. Ο έφηβος συνειδητοποιεί τη σεξουαλικότητά του καθώς γίνονται ασυγκράτητες οι ενστικτώδεις ορμές του και προσανατολίζονται συνήθως προς άτομα του άλλου φύλου. Στην πραγματικότητα, η σεξουαλικότητα ξεκινά με την ίδια τη ζωή και ακόμη και τα βρέφη έχουν σεξουαλικές ορμές, όμως τα πάντα είναι ακόμη σε εμβρυϊκό στάδιο. Με την εφηβεία, όμως, έρχεται και η σεξουαλική ωριμότητα, που μπορεί να οδηγήσει και σε μια πολύ προσωπική επαφή. Όταν δύο άνθρωποι μοιράζονται μια τόσο έντονη εμπειρία, μπορεί να δημιουργηθούν πολύ ισχυροί δεσμοί.
Μία σοβαρή υπόθεση
Οι νέοι και οι νέες γνωρίζουν πια πολλά για το σεξ, ωστόσο γύρω στα 17 τους χρόνια έρχεται η στιγμή που περνάνε από τη θεωρία στην πράξη. Εκεί τα πράγματα περιπλέκονται. Ποιον να συμβουλευτούν; Οι κοπέλες συνήθως μιλάνε με τη μητέρα τους, τα αγόρια με τον πατέρα. Σε κάθε περίπτωση, ο κατάλληλος τρόπος για να αντιμετωπίσουν οι γονείς το ζήτημα είναι με σοβαρότητα. Αν γελάσουν και το πάρουν σαν αστείο το παιδί θα νιώσει αμήχανα.
Αυτό που χρειάζεται είναι να μιλήσουν με διακριτικότητα και λεπτότητα, χωρίς να φορτίσουν πολύ το κλίμα αλλά ούτε και σαν να απευθύνονται σε μικρό παιδί ή σε φίλο τους. Αν η συζήτηση για σεξ φέρνει τους γονείς σε αμηχανία, θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι όταν το παιδί αναζητά τη βοήθειά τους την έχει πραγματικά ανάγκη και το γεγονός ότι κατορθώνει να φτάσει στο σημείο να τη ζητήσει είναι ένδειξη ωριμότητας, που πρέπει να τους κάνει υπερήφανους.
