Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που συμβαίνει σε αυτά τα άτομα είναι ότι τελικά δε γνωρίζουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Ο εαυτός δεν είναι κάτι συμπαγές και μονοκόμματο, αλλά αποτελείται από διαφορετικές πτυχές.
Τι είναι η αυτογνωσία;
Είναι η ικανότητα του ατόμου να γνωρίζει καλά όλες τις πτυχές του εαυτού του. Όταν έχουμε μια άσχημη αντίδραση και λέμε «αυτός δεν ήταν ο εαυτός μου» ή, αντίθετα, όταν κάνουμε κάτι καλό και μας φαίνεται τόσο παράξενο που το σχολιάζουμε μέσα μας «μπα! Αυτό δεν μπορεί να το έκανα εγώ» είναι δύο από τις κλασικές περιπτώσεις που δείχνουν ότι δεν έχουμε αυτογνωσία.
Για να μπορεί το άτομο να είναι πετυχημένο στη ζωή του, να παίρνει σωστές συναισθηματικές, επαγγελματικές, προσωπικές και κοινωνικές αποφάσεις θα πρέπει να γνωρίζει καλά τον εαυτό του.
Γράφει η Γιώτα Ταμτάμη
Οι πέντε σημαντικές διαστάσεις του εαυτού
Πνευματική διάσταση: σχετίζεται με τη γνώση, τη μνήμη, τη μάθηση, το πώς λύνουμε διάφορα προβλήματα και πώς χρησιμοποιούμε τις γνώσεις μας για την αυτοβελτίωσή μας
Κοινωνική διάσταση: σχετίζεται με τις διαπροσωπικές μας σχέσεις και τον τρόπο που φερόμαστε στους άλλους αλλά και με το πώς στεκόμαστε στον επαγγελματικό τομέα
Συναισθηματική διάσταση: σχετίζεται με τον τρόπο που χειριζόμαστε τα συναισθήματά μας, θετικά κι αρνητικά και πώς αυτό επηρεάζει εμάς τους ίδιους και τους γύρω μας
Σωματική διάσταση: σχετίζεται με την ευεξία, την άσκηση και τη φροντίδα του σώματος
Θρησκευτική/ηθική διάσταση: σχετίζεται με τη θρησκευτική πίστη αλλά και με τις γενικότερες αξίες που διέπουν τη ζωή μας
Αυτή η λίστα δεν είναι παρά μόνο μια υπενθύμιση ότι ο «εαυτός» είναι μια σύνθετη έννοια και ότι χρειάζεται πολύ ψάξιμο και σε διαφορετικές διαστάσεις για ν' αποκτήσει κανείς αυτογνωσία.
Ο καλός, ο κακός και ο μη-εαυτός συνυπάρχουν
Μια διάκριση που γίνεται συχνά είναι σε τρεις πτυχές του εαυτού μας: «ο καλός εαυτός», «ο κακός εαυτός», και ο «δεν-είναι-ο-εαυτός-μου».
Ο «ο καλός εαυτός» μας βοηθάει να αισθανόμαστε καλύτερα όταν μας κριτικάρουν ιδιαίτερα σκληρά, και συγκεκριμένα όταν μας επικρίνει ο «ο κακός εαυτός». Ο καλός εαυτός σχετίζεται με το πώς αισθανόμαστε και σκεφτόμαστε γενικά για τον εαυτό μας. Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας είναι το θεμέλιο της προσωπικότητάς μας κι επηρεάζει σχεδόν το κάθε τι που κάνουμε.
Όλοι έχουμε μέσα μας ένα κομμάτι του εαυτού μας που θέλει να περνάμε καλά και οι άλλοι να εγκρίνουν και να επιβεβαιώνουν αυτά που κάνουμε («ο καλός εαυτός»). Όμως, οι πράξεις μας μπορεί να κριθούν και διαφορετικά απ' ότι θα επιθυμούσαμε (πχ το ατομικό «περνάω καλά» οι άλλοι μπορεί να το ερμηνεύσουν ως «είσαι τεμπέλης»).
Οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν δεν είναι στεναχωρημένοι βλέπουν τον εαυτό τους θετικά, παρά την αυτοκριτική ή κάποια αισθήματα κατωτερότητας που μπορεί να έχουν. Αυτή η υπερβολή στο πόσο «καλός» είναι κανείς, την οποία προκαλεί ο «ο καλός εαυτός», μπορεί να οδηγήσει σε διαστρέβλωση της πραγματικότητας και σε μείωση της αυτογνωσίας.
Η πτυχή του εαυτού που ονομάζεται «δεν-είναι-ο-εαυτός-μου» είναι αυτή που κάνει τον άνθρωπο να μη βλέπει στον εαυτό του στοιχεία που ο ίδιος δε θέλει να δει, ενώ πιθανότατα οι γύρω του τα προσέχουν και του τα επισημαίνουν.
Πώς βλέπει κανείς τον εαυτό του και πώς τον βλέπουν οι άλλοι
Η εικόνα που έχει κάποιος για τον εαυτό του δεν είναι απαραίτητα ίδια με αυτή που έχουν οι γύρω του για το άτομό του. Υπάρχει:
• (1) ο υποκειμενικός εαυτός, δηλαδή το πώς βλέπει κι αντιλαμβάνεται κανείς τον εαυτό του,
• (2) ο πραγματικός εαυτός, το πώς κανείς είναι στην πραγματικότητα, και, τέλος,
• (3) ο ιδανικός εαυτός, το πώς θα ήθελε να είναι κανείς.
Οι έρευνες δείχνουν ότι στο ίδιο άτομο υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στο πώς βλέπει κανείς τον εαυτό του και το πώς τον βλέπουν οι άλλοι, ή πώς θεωρεί τον εαυτό του και πώς θα ήθελε να είναι ιδανικά.
Ίσως το πιο χτυπητό παράδειγμα των διαφορών εαυτών είναι όταν κάποιος κάνει μια πράξη έχοντας συγκεκριμένα εσωτερικά κίνητρα, τα οποία δεν τα βλέπουν οι άλλοι και κρίνουν την πράξη και τον άνθρωπο αποκλειστικά βάση της συμπεριφοράς του. Το άτομο αισθάνεται άσχημα και πιστεύει ότι οι άλλοι δεν το καταλαβαίνουν και το αδικούν.
Σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται κανείς ν' αναπτύξει αυτογνωσία, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη συνέχεια και συνέπεια στο πώς βλέπει ο ίδιος τον εαυτό του και πώς τον βλέπουν οι άλλοι, για να έχει μια καλή σχέση με τον εαυτό του και το περιβάλλον του.
Ο καλύτερος δρόμος για την αυτογνωσία είναι μέσα από την ψυχοθεραπεία, που εγγυάται καλά αποτελέσματα και λύσεις στα ψυχολογικά προβλήματα που ταλαιπωρούν καθημερινά το άτομο. Η ψυχοθεραπεία αποτελεί το καλύτερο δώρο στον εαυτό, γιατί μέσα από αυτή καταλαβαίνουμε πώς είμαστε στ' αλήθεια και πώς θέλουμε να γίνουμε.
*η Γιώτα Ταμτάμη είναι ψυχολόγος, απόφοιτη τμήματος Ψυχολογίας Παν/μίου Κρήτης, Μ.Sc. Κοινωνιολογίας Παν/μίου Αιγαίου. Υπεύθυνη του προγράμματος Σχολές Γονέων στο νομό Λέσβου.
Εργάζεται στο ιδιωτικό της γραφείο που βρίσκεται στην οδό Θεοδώρου Αλκαίου 6,πλησίον ναού Αγίου Ιωάννη Καλυβίτη, Μυτιλήνη
Τηλ. επικοινωνίας:6945199064
*Η Γιώτα Ταμτάμη αρθρογραφεί στο «htpps://www.lesvosreport.gr» κάθε Πέμπτη.
