«Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας
5:40 Πίνω την τελευταία γουλιά καφέ πριν ξεκινήσω για το αεροδρόμιο. Κούραση αλλά και προσμονή αντιπαλεύουν για κυριαρχία στο μυαλό. Μάχη οπισθοφυλακών για τη δύσκολη μέρα που έρχεται.
7:00 Στο αεροπλάνο. Τελικά η ανάγκη για ύπνο δεν είναι εύκολος αντίπαλος. Ο πιο εύκολος τρόπος να τη νικήσεις: απλώς παραδώσου. Έχεις μισή ώρα ακόμη πριν φθάσεις στον προορισμό σου.
8:00 Πρωινό στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Όμορφος ανοιξιάτικος ήλιος, αιγαιοπελαγίτικο φως. Στο νησί που ο «ήλιος και η σελήνη συμβασιλεύουν αρμονικά, στο νησί που κάποτε, ποιος ξέρει σε τι καιρούς απίθανους ποιος Θεός, για να κάνει το κέφι του, έκοψε και φύσηξε μακριά, ίδιο πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους».
Φίλοι βουλευτές από Εσθονία, Γερμανία, Ισπανία, Ουγγαρία και αλλού. Η Zsuzsanna, o Dieter, o Jaak, ο Jacques, η Marusa. Κάποιοι καινούργιο που γνωρίζω πρώτη φορά. H Ione, η Aideen, o Matej. Πάντα οι καλοί φίλοι από το Mercator, το German Marshal Fund, το ΕΛΙΑΜΕΠ. Όλοι ήρθαμε ξέροντας τι θα αντιμετωπίσουμε ή νομίζοντας ότι ξέρουμε. Πόνος, δυστυχία, απόγνωση, αδυναμία διαχείρισης. Τελικά, για τίποτε δε νιώθει κανείς πιο σίγουρος από τη σιγουριά που έχει για τις αυταπάτες του.
8:30 Μόρια. Τέντες, καταυλισμός, κόσμος αμέριμνος να παίζει βόλεϋ, κόσμος βαριεστημένος να κάθεται ή να περπατάει χωρίς σκοπό. Κόσμος που απλώς περιμένει. Τι άραγε; Τίποτε και συνάμα τα πάντα. Το ραντεβού με τη Μεγάλη Ευκαιρία. Όσοι είναι το Πακιστάν δεν έχουν καμία ελπίδα να προχωρήσουν παραπέρα. Aν όμως γυρίσουν στην Τουρκία – λένε – οδηγούνται σε σίγουρο θάνατο. Βρίσκουμε φίλο φίλου που εργάζεται ως εθελοντής. Αμερικάνος. Προσφέρεται να μας ξεναγήσει. Στους ξυλόφουρνους για την πίτσα, στο νοσοκομείο, στο οδοντιατρείο για το οποίο είναι περήφανοι, στις μονάδες κομποστοποίησης που παράγουν θερμότητα οπότε το λάστιχο που περνάει μέσα τους ζεσταίνει το νερό, φθηνά και αξιόπιστα. Η καινοτομία είναι κάτι σαν το αγριολούλουδο. Φυτρώνει και πάνω στο βράχο, σκέφτομαι.
«Τι έχουν ανάγκη» ρωτάμε την «παλιά» εθελόντρια; «Αξιοπρέπεια», απαντάει με μια λέξη. Όλοι έχουν δικαίωμα να ακουστούν και δεν πρέπει να τους προσπεράσουμε πρόχειρα. «Είσαι από Πακιστάν; Ξέχνα το άσυλο». Όχι, κανονικός έλεγχος κάθε μίας περίπτωσης ξεχωριστά. Αυτό αξίζουν, αυτό επιβάλλει η αξιοπρέπεια. Η δική μας και η δική τους.
Αν σήμερα, που τα πράγματα έχουν μπει σε σειρά λείπει η αξιοπρέπεια, αναρωτιέμαι τι συνέβαινε πέρσι το καλοκαίρι; Το μυαλό ξορκίζει τις δύσκολες σκέψεις. Είναι και αυτό ένας τρόπος άμυνας.
10:00 Καρά Τεπέ. Στον καταυλισμό μας υποδέχεται ο Σταύρος. Δεν τον ξέρω αλλά δείχνει ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για τη θέση του. Όλοι είναι φιλοξενούμενοι. Το όνειρό του; Να μην ξαναδεί τις ουρές της ντροπής πίσω από ένα φορτηγό για ένα πλαστικό με λίγο φαγητό. Να φτιάξει εστιατόριο για να μαγειρεύουν οι ίδιοι οι φιλοξενούμενοι αν το θέλουν ή να παίρνουν έτοιμο φαγητό και να κάθονται να τρώνε από πιάτο σε τραπέζι Όπως κι εγώ με την οικογένειά μου. Ποιο άλλο όνειρο μπορεί αλήθεια να το ξεπεράσει αυτό;
Όλοι οι ξένοι βουλευτές φαίνονται ενθουσιασμένοι. Το βλέπω στα μάτια τους. Ο Σταύρος θα μας εκπροσωπούσε πολύ καλύτερα από όσους στέλνουμε στις Βρυξέλλες. Γλυκόπικρη σκέψη που φέρνει υπομειδίαμα στα χείλη.
11:30 Μετάδραση. Η Χριστίνα μας υποδέχεται στον ξενώνα φιλοξενίας ασυνόδευτων παιδιών. Έχουν χώρο μόνο για 10, προσπαθούν να βρουν χρήματα να μετατρέψουν τον πρώτο όροφο σε υπνοδωμάτια. Θα φτάσουν στα 25. Ήδη όμως υπάρχουν 40 παιδιά στον καταυλισμό και πρέπει να επιλέξουν. Τις πιο δύσκολες περιπτώσεις. Κάθε περίπτωση και μια διαφορετική ιστορία. Άλλα ξεκίνησαν ορφανά, άλλα τα έδιωξαν για να τα σώσουν οι γονείς, άλλα τους έχασαν στο ταξίδι. Κάποια κακοποιημένα. Πώς να βάλεις στο ζύγι την ζωή του καθενός; Πώς αφήνουμε να βαρύνει αβάστακτα η ζωή κάποιου πριν κλείσει τα δέκα;
13:00 Λιμενικό – Frontex. Διεκπεραιωτικά μας τα εξηγεί ο Paco της Frontex. Κάνουμε αυτά και με αυτό τον τρόπο. Αν αλλάξουν οι εντολές θα τα κάνουμε αλλιώς. Μέχρι εκεί εμείς, μετά οι τοπικές αρχές. Απλές και καθαρές κουβέντες. Χωρίς συναίσθημα και χωρίς παρεξηγήσεις. Σα να λέμε “οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους”.
Ο Μιχάλης – σκίπερ – είναι μόνος του μια φουρτούνα. Μας λέει τον πόνο του για τα παιδιά και τις μανάδες τους. Τρέχει κάθε μέρα από τα 26 του – είναι 42 πια – και σώζει ζωές. Λιγότερες πριν, πολύ περισσότερες τώρα. Σφίγγεται η καρδιά με τις ιστορίες του. Μανάδες πλεγμένες με τα παιδιά τους να μη μπορείς να τις χωρίσεις. Τόσο στριμωγμένοι που παθαίνουν κράμπες και δε μπορούν να σηκωθούν. Τις σηκώνουν δυο δυο για να τις φέρουν στο σκάφος.
Το μεγάλο αγκάθι του προβλήματος: οι διακινητές και οι Τούρκοι που κάνουν τα στραβά μάτια. Μπορούν να τους βρουν; Μπορούν. Εδώ εμείς ξέρουμε από που ξεκινάνε, δεν μπορούν αυτοί; Δίκιο έχει βέβαια, αλλά μήπως δεν είναι και η Τουρκία μια χώρα με τα ίδια με εμάς προβλήματα; Μήπως και αυτή χάνεται στην ανοργανωσιά και στη διαφθορά της;
Οι διακινητές όμως είναι ο πραγματικός εχθρός. Υπόσχονται ταξίδι για 20 άτομα με πλαστικό σκάφος. Και την ώρα της αναχώρησης συναντούν 60 άτομα στο λαστιχένιο. «Πας να φύγεις, σου βάζουν το όπλο στον κρόταφο. Μπαίνεις. Μαθαίνεις να πιλοτάρεις σε 15 λεπτά. Και μετά; Βλέπεις τα φώτα απέναντι; Εκεί πας. Σε 2 ώρες θα έχεις φτάσει. Πάρ’ τους και φύγε. Αν γυρίσεις πίσω η σφαίρα είναι για σένα. Άιντε».
Ζωή σαν το τσόφλι ενός καρυδιού. Αυτόν τον τίτλο θα έβαζα στην ιστορία των περισσότερων από τους φιλοξενούμενούς μας.
15:00.Μυτιλήνη. Συγκεντρωνόμαστε για να συλλέξουμε τις σκέψεις μας. Όλοι είναι διαφορετικοί! Θα επιστρέψουν στις πατρίδες τους να πουν τι καλή δουλειά κάνουν οι Έλληνες κάτω από τόσο δύσκολες συνθήκες. «Νόμιζα», λέει ο Σλοβάκος, «πως το Λιμενικό σας τους αφήνει επίτηδες για αντίποινα στη Μέρκελ. Αυτή σας χτύπησε με τα οικονομικά, εσείς της την φέρνετε με το προσφυγικό. Πόσο λάθος έκανα!»
Όλοι παίρνουν το σωστό μήνυμα. Όλοι θα το μεταφέρουν. Και ίσως μαζί και το σπόρο της αλληλεγγύης. Έτσι χτίζεται η εμπιστοσύνη και όχι με «τζάμπα τσαμπουκάδες» που προκαλούν «ρωγμές» στην Ευρώπη.
20:20 Επιστροφή. Πίσω στο αεροπλάνο, δεν κρατιέμαι από την κούραση. Κλείνω τα μάτια για λίγο και νιώθω την ζεστή ικανοποίηση μιας μέρας που μου έμαθε πολλά. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη πως είσαι ζωντανός από το να νιώθεις στο τέλος της μέρας πως τίποτα πια δεν είναι όπως χθες, πως δεν είσαι πια ο ίδιος άνθρωπος. Είμαι σίγουρος πως έτσι νιώθουν όλοι οι συνάδελφοί μου. Και για αυτό, αισθάνομαι λίγο περισσότερο αισιόδοξος για τον κόσμο που ζούμε και μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, περισσότερο αισιόδοξος για το αύριο της Ελλάδας και της Ευρώπης.
