«Μωρέλλ'μ τα ματέλια σ'»

"Μιλιέται παντού, γράφεται, ανεβαίνει ακόμη και στο θέατρο. Το χαρακτηριστικό γλωσσικό ιδίωμα της Λέσβου είναι ένας ζωντανός οργανισμός που ακόμη και σήμερα εκφράζει γλαφυρά την καθημερινότητα των Μυτιληνιών.

Οι λέξεις κυλάνε τραγουδιστά, δένονται η μια με την άλλη με τρόπο που να μοιάζουν βγαλμένες από περίτεχνη παρτιτούρα κι όχι από τον καθημερινό λόγο. Εύηχο και μελωδικό, με κάποιες διαφορές από χωριό σε χωριό, το γλωσσικό ιδίωμα των Μυτιληνιών είναι τόσο αναγνωρίσιμο που δυο λέξεις μονάχα αρκούν για να καταλάβεις από πού είναι αυτός που το μιλάει.

Είναι βλέπετε εκείνη η κατάληξη του υποκοριστικού, το –έλι. που διαλύει τις όποιες αμφιβολίες. Το αρνάκι, φέρ’ ειπείν, γίνεται στη Μυτιλήνη «αρνέλ’», με παχύ λ, που το προφέρεις και το ευχαριστιέσαι! Ασε πια τα επίθετα: Κωνσταντιδέλλης, Γιαννέλλης, Καπετανέλλης, δεν χρειάζεται καν να σου συστηθούν για να καταλάβεις από πού κατάγονται!

Πολύ συνηθισμένη κατάληξη υποκοριστικού είναι και το –ουδ(ι) ή –ούδα, όπως η «κουπιλούδα», για τη νεαρή κοπέλα. Στη Λέσβο έχουν επίσης και έναν πολύ όμορφο τρόπο για να δηλώνουν την αγάπη τους για τους δικούς τους ανθρώπους: ό,τι ηλικία και να ‘χει κάποιος, είτε πέντε είτε πενήντα πέντε χρονών, δεν θα ακούσεις ποτέ να τον λένε «παιδί» αλλά «μωρό»: «ίχι πέντε μωρά τσ’ όλα κουπιλούδια» λένε για τον τυχερό πατέρα με τις πέντε κόρες.Χαρακτηριστικά είναι επίσης τα άρθρα: κοινό το «η» για αρσενικό και θηλυκό και το «του» για το ουδέτερο: «η Γιώργ’ς τα η Μαρία κοιτάν’ του μουρό ντουν’» θα πει πως ο Γιώργος κι η Μαρία προσέχουν το παιδί τους.

Η ντοπιολαλιά στη Λέσβο, ωστόσο, δεν είναι μόνο προφορική αλλά και γραπτή: «γι φιλ είναι ίσσαμ που μασσούν’» λέει μια επιγραφή στο Σταυρί της Αγιάσου, θυμίζοντας πως οι (δήθεν) φίλοι είναι κοντά σου για όσο μπορούν να σε εκμεταλλεύονται! «Μη ζαλίγς εφτά πον έχου», λέει μια άλλη, «μη με ζαλίζεις, με φτάνουν τα βάσανα που έχω» και μια ακόμα συμπληρώνει: «Ψέματα μαγιρέβς, γι τσλιάς του βριστς», εννοώντας πως το στομάχι σου δεν μπορείς να το ξεγελάσεις.